Kết mạc là một lớp mô bao phủ tròng trắng của mắt và bên trong mí mắt nhưng không che phủ giác mạc, giúp bảo vệ mắt khỏi những tác hại như khói, vi khuẩn, các chất gây dị ứng trong không khí, cũng như tác hại của nắng và gió.

Viêm kết mạc dị ứng là tình trạng màng lót mí mắt và màng bao phủ tròng trắng của mắt bị viêm do các nguyên nhân gây dị ứng. Kết mạc bị viêm, đỏ, sưng và tiết dịch để chống lại những tác nhân gây kích ứng. Viêm kết mạc có thể do vi khuẩn, vi rút, dị ứng và kích ứng vật lý hoặc hóa học. Phương pháp điều trị phụ thuộc vào việc xác định nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng tình trạng bệnh. 

Kết mạc chứa một số lượng lớn các tế bào từ hệ thống miễn dịch (được gọi là tế bào mast) giải phóng các chất hóa học (chất trung gian) để đáp ứng với nhiều loại kích thích như phấn hoa, bào tử nấm, bụi… Những chất trung gian này gây viêm ở mắt có thể trong thời gian ngắn hoặc kéo dài. 

Hình : Phấn hoa là một trong những tác nhân gây viêm kết mạc dịu ứng

I. Các loại viêm kết mạc dị ứng phổ biến

Viêm kết mạc dị ứng thường được chia ra 2 loại phổ biến: viêm kết mạc dị ứng theo mùa và viêm kết mạc mùa xuân. 

1.1. Viêm kết mạc dị ứng theo mùa

Viêm kết mạc dị ứng theo mùa (viêm kết mạc do sốt cỏ khô) do các bào tử nấm mốc trong không khí hoặc phấn hoa của cây, cỏ. Bệnh có xu hướng xảy ra cao điểm vào mùa xuân, cuối hè hoặc chớm thu và biến mất trong những tháng mùa đông tương ứng với chu kỳ sống của cây gây bệnh. 

1.2. Viêm kết mạc dị ứng lâu năm

Viêm kết mạc dị ứng lâu năm do bọ ve, bọ chét gia súc và các chất gây dị ứng không theo mùa khác. Những chất gây dị ứng, đặc biệt trong nhà như lông thú cưng, rận rệp, mạt nhà… có xu hướng gây ra các triệu chứng quanh năm.

1.3. Viêm kết mạc mùa xuân

Viêm kết mạc mùa xuân là một dạng viêm kết mạc dị ứng nghiêm trọng hơn. Viêm kết mạc mùa xuân xảy ra phổ biến ở nam giới từ 5 – 20 tuổi có thêm các yếu tố như bị chàm, hen suyễn, dị ứng theo mùa. Viêm kết mạc mùa xuân gặp nhiều ở mùa xuân và giảm dần vào mùa thu và mùa đông.

II. Nguyên nhân viêm kết mạc dị ứng

Viêm mắt dị ứng thường do nhiều yếu tố tác động và được chia nguyên nhân gây viêm kết mạc dị ứng theo các nhóm như sau 

1. Dị ứng tiếp xúc: sử dụng nhiều loại mỹ phẩm, sơn móng tay… khi tiếp xúc với mắt sẽ gây dị ứng, chỉ xảy ra ở một bên mắt. Các nguyên nhân khác bao gồm: thuốc kháng sinh, chất bảo quản thimerosal, một số loại cây, hoa, quả…
2. Dị ứng thời tiết: di chuyển qua các vùng có khí hậu và thời tiết khác nhau.
3. Dị ứng kính áp tròng: người đeo kính áp tròng có thể bị dị ứng với chất liệu của nó hoặc do vệ sinh kính không sạch.
4. Phản ứng sốc phản vệ: phản ứng dị ứng (sốc phản vệ, dạng phản ứng dị ứng nghiêm trọng nhất) với thức ăn, côn trùng, thuốc… gây ra các triệu chứng trong đó có mắt như: sưng, ngứa, đỏ kết mạc và các mô mềm xung quanh mắt. Ngoài ra, ăn thực phẩm có chứa bột ngọt hoặc chất bảo quản natri metabisulfite đôi khi sẽ gây sưng và đỏ mắt. Tuy nhiên, dấu hiệu này không phải phản ứng sốc phản vệ thật sự, do đó các triệu chứng sẽ ít nghiêm trọng hơn.

III. Triệu chứng viêm kết mạc dị ứng

Triệu chứng viêm kết mạc dị ứng có các dấu hiệu điển hình như: chảy nước mắt, đỏ mắt, nhạy cảm với ánh sáng, sưng ở mí mắt, cảm giác rát ở mắt, đóng vảy mỏng ở 2 bên mắt vào buổi sáng, ngứa, đau mắt, giảm thị lực, phù mí mắt, tiết dịch nhầy đặc, sợ ánh sáng, loét giác mạc, cảm giác có dị vật ở trong mắt…

Những người viêm kết mạc dị ứng đều bị ngứa và rát dữ dội ở hai mắt. Các triệu chứng thường ảnh hưởng đến cả hai mắt, hiếm khi một mắt bị nặng hơn mắt còn lại. Kết mạc trở nên đỏ và sưng làm cho bề mặt của nhãn cầu sưng húp. Mí mắt có thể sẽ ngứa dữ dội. Việc chà xát và gãi làm đỏ da mí mắt, sưng tấy và xuất hiện nếp nhăn.

Viêm kết mạc dị ứng theo mùa và viêm kết mạc dị ứng lâu năm sẽ có một lượng lớn dịch tiết lỏng, loãng. Tầm nhìn hiếm khi bị ảnh hưởng, nhiều trường hợp có ngứa và sổ mũi.

Với viêm kết mạc mùa xuân, dịch tiết mắt đặc, dai và giống như chất nhầy. Không giống như các loại viêm kết mạc dị ứng khác, viêm kết mạc mùa xuân thưởng ảnh hưởng đến giác mạc (lớp trong suốt phía trước mống mắt và đồng tử). Ở một số người, viêm kết mạc mùa xuân có thể có loét giác mạc, đau. Những vết loét gây đau mắt đặc biệt đau khi tiếp xúc với ánh sáng chói (chứng sợ ánh sáng), đôi khi giảm thị lực.

Viêm kết mạc dị ứng thường bị lẫn lộn với viêm kết mạc do vi rút. Ngứa mắt dữ dội là triệu chứng chỉ liên quan đến dị ứng mắt. Viêm kết mạc do vi rút thường bắt đầu ở một mắt và lan sáng mắt còn lại, trong khi viêm mắt dị ứng thưởng ảnh hưởng đến 2 mắt cùng một lúc. Viêm kết mạc do vi rút dễ lây lan còn viêm kết mạc dị ứng không lây nhiễm. 

Hình : Viêm kết mạc dị ứng dễ nhầm lẫn với viêm kết mạc do virus

Hầu hết trong các trường hợp, viêm kết mạc dị ứng không đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe. Các biến chứng của viêm kết mạc dị ứng rất hiếm, nhưng có thể để lại sẹo ở mắt, nhiễm trùng kết mạc, nhiễm trùng lan sang các vùng khác của cơ thể, có khả năng gây nhiễm trùng thứ cấp nghiêm trọng. Với bệnh nhân bị tổn thương giác mạc nếu không được điều trị kịp thời có thể mất thị lực. Các loại thuốc dùng để kiểm soát viêm mắt dị ứng nếu sử dụng không có sự theo dõi của bác sĩ có thể gây đục thủy tinh thể. Tùy vào tình trạng của mắt, người bệnh sẽ được bác sĩ chỉ định các phương pháp điều trị phù hợp.