Chấn thương mắt là tình trạng thường gặp trong sinh hoạt hàng ngày. Đây là nguyên nhân thứ 4 gây ra mù lòa ở mắt đứng sau bệnh đục thủy tinh thể, thoái hóa hoàng điểm và glaucoma. Tùy theo nguyên nhân, các loại chấn thương có thể khác nhau từ nhẹ đến nặng. Khi phát hiện bất thường ở mắt, cần xử trí đúng cách và kịp thời để phòng ngừa nguy cơ mù lòa.

1. Nguyên nhân gây chấn thương mắt

Nguyên nhân gây chấn thương mắt rất đa dạng, thường gặp là do có dị vật trong mắt, tai nạn giao thông, tai nạn sinh hoạt, chơi thể thao, chấn thương do hỏa khí.

Dị vật trong mắt

Dị vật rơi vào mắt thường gây ra cảm giác ngứa, đau và cộm mắt. Đôi khi dị vật còn làm trầy xước, tổn thương giác mạc và kết mạc. Các dị vật thường được tìm thấy trong mắt là mảnh kim loại, hạt bụi, lưỡi câu…

Nếu không lấy dị vật ra sớm, chúng có thể hình thành một vòng gỉ, tạo ra sẹo trong mắt dẫn đến chấn thương vùng mắt và ảnh hưởng đến thị lực. Do đó, ngay khi phát hiện mắt có dị vật bất thường, bạn nên đến các cơ sở y tế để được bác sĩ nhãn khoa gắp dị vật ra khỏi mắt và vệ sinh mắt đúng cách.

Bỏng mắt do hóa chất

Vô tình bị hóa chất dính vào mắt có thể khiến mắt gặp phải tình trạng đỏ, bỏng, đau rát… thậm chí là chảy nước mắt rất khó chịu. Cảm giác ngứa và đau không ngừng khiến bạn dùng tay để dụi mắt, động tác này tạo điều kiện cho hóa chất thấm sâu vào mắt hơn.

Hóa chất làm bỏng mắt thường được phân loại thành 2 nhóm:

1. Bỏng do axit: axit vô cơ (acid sulfuric, acid clohydric) hoặc axit hữu cơ.
2. Bỏng do bazơ thường được ghi nhận tại các cơ sở cấp cứu là bỏng vôi, bỏng kiềm.

Tùy thuộc vào loại hóa chất, khi tiếp xúc trực tiếp với mắt có thể kích ứng nhẹ đến nặng, gây đỏ mắt, tổn thương mắt nghiêm trọng, thậm chí mù lòa.

Mắt bị va đập

Chấn thương mắt do va đập thường khiến mắt bị sưng, bầm đen, phù mí mắt. Bởi các vật va đập vào mắt gây chấn thương thường có vận tốc lớn, làm dập và xuất huyết các mô xung quanh mắt. Đặc biệt, một số sự cố va đập có thể làm dập nhãn cầu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực của mắt.

Vỡ xương hốc mắt :Một số chấn thương hoặc tác động bằng lực mạnh lên các xương xung quanh mắt có thể gây ra gãy xương. Trường hợp chấn thương làm gãy quỹ đạo xảy ra khi có vật thể đập mạnh vào mắt. Khi bị gãy xương hốc mắt, xương sẽ bị vỡ ra có thể cắm vào mắt và làm nguy hiểm đến thị lực.

Đau mắt hàn là tình trạng tia hàn bắn vào mắt, thường gặp ở những người làm công nhân cơ khí. Trong quá trình hàn, cắt kim loại thợ hàn nếu không mang đồ bảo hộ sẽ có nguy cơ cao bị tia lửa bắn vào mắt và các vùng da xung quanh.

Vết bỏng từ tia hàn trên da có thể lành lại, nhưng nếu rơi vào mắt có thể ảnh hưởng đến thị giác nặng nề. Mặc dù được coi là bệnh thường gặp nhưng nếu không kịp chữa trị, mắt có thể bị viêm giác mạc và dẫn đến mù lòa.

2. Dấu hiệu và triệu chứng của mắt bị chấn thương

Bất kỳ ai cũng có nguy cơ bị chấn thương mắt, từ nhẹ đến nặng tùy vào loại và nguyên nhân chấn thương khác nhau. Nhưng nhìn chung, chấn thương mắt thường có các dấu hiệu phổ biến bao gồm:

1. Ngứa mắt, cảm giác cộm và đau nhức hoặc bỏng rát khi di chuyển mắt.
2. Sưng đỏ, trường hợp nặng hơn có thể khiến mắt bị bầm đen.
3. Nhìn mờ hoặc không thể mở mắt để nhìn mọi vật.
4. Chảy nước mắt.
5. Mắt nhạy cảm với ánh sáng.
6. Đồng tử hai mắt có thể có kích thước khác nhau to hoặc nhỏ bất thường. Một bên mắt có thể lồi ra khỏi hốc mắt nhiều hơn mắt còn lại hoặc trũng sâu.
7. Kết mạc có thể bị phù, chấm xuất huyết xung quanh rìa, xuất huyết dưới kết mạc, thiếu máu kết mạc.

Một số triệu chứng toàn thân được ghi nhận ở người bị chấn thương vùng mắt là:

1. Cảm giác mệt mỏi, lo lắng, hoảng hốt.
2. Nếu chấn thương nghiêm trọng, diện tích bỏng rộng có thể gây sốc, ngất xỉu.

3. Nguyên tắc sơ cứu chấn thương mắt

Nếu không may chấn thương mắt người bệnh cần bình tĩnh và làm theo các bước sau:

1. Nhờ thân, bạn bè, người quen đưa đến cơ sở y tế gần nhất để được cơ cứu kịp thời.
2. Nhẹ nhàng đặt một tấm chắn sạch lên mắt cho đến khi tới bệnh viện.
3. Nếu hóa chất văng vào mắt, hãy rửa mắt bằng nước sạch.
4. Không cố gắng loại bỏ dị vật mắc kẹt trong mắt.
5. Không dụi hay áp lực lên mắt.
6. Nếu mắt chảy máu, hãy cẩn trọng khi dùng thuốc chống viêm aspirin, vì thuốc này có thể làm loãng máu, khiến khó cầm máu hơn.

Các sơ cứu chấn thương mắt tại nhà chỉ là biện pháp tạm thời. Sau khi xử lý sơ bộ, ngươi bệnh cần được chuyển tới cơ sở chuyên khoa để được thăm khám kỹ hơn tránh bỏ sót các tổn thương.

Ths.Bs Nguyễn Thị Băng Sâm